SPSS’te One-Way ANOVA Post Hoc Testleri – Gruplar Arasındaki Ortalama Farklarını Belirleme

One-Way ANOVA sonucu gruplar arasında ortalama farklar olduğunu gösteriyorsa, bu farkların hangi gruplar arasında oluştuğunu belirlemek için Post Hoc Testleri kullanılır. Bu testler, gruplar arasında ikili karşılaştırmalar yaparak anlamlı farkların kaynaklarını gösterir.

📊 Post Hoc Testlerin Amacı

Post hoc testler, varyans analizinden sonra ortalama farkların yönünü ve anlamlılığını detaylandırır.

• Range Tests (Aralık Testleri): Grupları, ortalamaları açısından benzer (homojen) alt kümelere ayırır.

• Pairwise Multiple Comparisons (İkili Karşılaştırmalar): Her bir grup çifti arasındaki farkı test eder ve anlamlı fark bulunan çiftleri işaretler.

Sonuç tablolarında, anlamlı fark bulunan hücreler genellikle * (yıldız) ile gösterilir (α = 0.05).

⚙️ Eşit Varyans Varsayımı

Eğer grupların varyansları eşit kabul ediliyorsa, SPSS aşağıdaki çoklu karşılaştırma testlerini sunar:

🔸 Tukey’s HSD (Honestly Significant Difference)

• Tüm grup çiftleri arasındaki farkı Studentized range istatistiği ile test eder.

• Deneysel hata oranını sabit tutar.

🔸 Hochberg’s GT2

• Studentized maximum modulus kullanır.

• Tukey testine benzer; ancak eşit olmayan örneklem büyüklüklerinde daha uygundur.

🔸 Gabriel Testi

• Studentized maximum modulus’a dayanır.

• Hücre büyüklükleri eşit değilse genellikle Hochberg GT2’den daha güçlüdür, fakat hücre sayıları çok farklıysa test liberal sonuç verebilir.

🔸 Scheffé Testi

• F dağılımını kullanır.

• Sadece ikili değil, tüm olası grup ortalamaları kombinasyonlarını test edebilir.

G*Power Güç Analizi & Örneklem Hesaplama

TRY 749.00

Hizmeti Satın Al

🧮 Diğer Eşit Varyans Testleri

SPSS ayrıca şu alternatifleri de sunar:

• Tukey’s b – Tukey ve SNK yöntemlerinin ortalaması

• S-N-K (Student-Newman-Keuls) – Grupları sıralar, adım adım farkları test eder

• Duncan – SNK benzeri adımlı karşılaştırma, toplu hata oranını korur

• R-E-G-W F / R-E-G-W Q – Ryan-Einot-Gabriel-Welsch testlerinin iki varyantı

• Waller-Duncan – t istatistiğine dayalı, Bayesian yaklaşım kullanan çoklu test

📈 Eşit Varyanslı Gruplarda Kullanılabilen Diğer Çoklu Karşılaştırma Testleri

Test Adı	Türü	Özellik
LSD (Least Significant Difference)	Pairwise	T-testi mantığında, hata oranı düzeltilmez
Bonferroni	Pairwise	T-testlerini kullanır, hata oranını her test için ayarlar
Sidak	Pairwise	Bonferroni’ye benzer, daha sıkı hata kontrolü sağlar
Dunnett	Pairwise	Her grubu bir kontrol grubu ile karşılaştırır
Scheffé	Joint	Tüm grup kombinasyonlarını test eder

📌 Bonferroni, Sidak ve LSD Arasındaki Farklar

• LSD (Least Significant Difference): Tüm grup çiftleri için t-testi uygular, çoklu test düzeltmesi yapılmaz.

• Bonferroni: Deneysel hata oranını korumak için, her testin anlamlılık düzeyini toplam test sayısına bölerek düzeltir.

• Sidak: Bonferroni’ye göre daha sıkı sınırlar sağlar ve anlamlılık düzeyini daha hassas biçimde ayarlar.

🧭 Kontrol Grubu Karşılaştırmaları

Dunnett Testi, birden fazla grubu tek bir kontrol grubu ile karşılaştırmak için kullanılır. SPSS’te son kategori varsayılan olarak kontrol grubudur (isteğe bağlı olarak ilk kategori seçilebilir).

• 2-tailed: Her iki yönde fark test edilir.

• < Control: Diğer grupların ortalamasının kontrol grubundan daha küçük olup olmadığını test eder.

• > Control: Diğer grupların ortalamasının kontrol grubundan daha büyük olup olmadığını test eder.

Akademik Özgünlük ve İntihal Raporu

Hizmeti İncele

⚖️ Eşit Varyans Varsayımı Sağlanmadığında (Equal Variances Not Assumed)

Varyanslar eşit değilse, Post Hoc Testleri arasından aşağıdaki alternatifler kullanılmalıdır:

🔹 Tamhane’s T2

• t istatistiğine dayanır, konservatif (temkinli) bir testtir.

• Varyansların eşit olmadığı durumlarda uygundur.

🔹 Dunnett’s T3

• Studentized maximum modulus’a dayanır.

• Varyanslar eşit değilse kullanılmalıdır.

🔹 Games-Howell

• Bazen liberal sonuçlar verir.

• Varyans eşitsizliğinde uygundur.

🔹 Dunnett’s C

• Studentized range’e dayanır.

• Varyans eşitsizliği durumları için uygundur.

🧩 Post Hoc Tablo Görünümünde Kolaylık

SPSS sonuç tablolarında boş satır veya sütunları gizlemek, farkların takibini zorlaştırabilir.

Bu nedenle:

Menüden Format > Table Properties > Hide Empty Rows/Columns seçeneğini pasif hale getirerek tabloların tamamını görünür tutmak önerilir.

🧠 Özetle

One-Way ANOVA Post Hoc Testleri, varyans analizinde bulunan anlamlı farkların hangi gruplardan kaynaklandığını göstermek için kullanılır. SPSS, eşit veya eşit olmayan varyans durumlarına göre çok sayıda test seçeneği sunar:

• Eşit varyanslı durumlar için: Tukey, Bonferroni, Sidak, Scheffé, Dunnett, Gabriel, Hochberg GT2

• Eşit olmayan varyanslı durumlar için: Tamhane’s T2, Games-Howell, Dunnett’s C, Dunnett’s T3

Bu testler sayesinde araştırmacı, grup ortalamaları arasındaki farkları doğru, anlamlı ve kontrollü biçimde yorumlayabilir.