Yokluk (H0) (Null) ve Karşıt (Alternatif) Hipotez: Nedir, Ne İşe Yarar ve Nasıl Yazılır?
- Nominal Analiz
- 4 gün önce
- 4 dakikada okunur
Araştırma Sorusunun Hipotezlerle Yanıtlanması
Yokluk hipotezi ve karşıt hipotez, araştırma sorusuna verilen iki rakip yanıtı temsil eder. Araştırma sorusu “Bağımsız değişken bağımlı değişkeni etkiler mi?” şeklindeyse:
Yokluk hipotezi bu soruya “Hayır, etkisi yoktur” yanıtını verir.
Karşıt hipotez ise “Evet, bir etki vardır” şeklinde karşı iddiayı sunar.
Bu iki hipotez her zaman evren hakkında kurulur. Çünkü hipotez testinin amacı, örneklemden hareketle evren hakkında çıkarım yapmaktır. Örneklemdeki farklar veya ilişkiler incelenerek evrende bir etkinin olup olmadığı değerlendirilir.
Her istatistiksel testin hipotezleri kurmak için kendi formatı olsa da, hipotezler genel bir çerçeveyle de ifade edilebilir.
📌 Yokluk Hipotezi (Null) (H0)
Yokluk hipotezi, evrende herhangi bir etkinin bulunmadığını iddia eder. Bu iddia, örneklemden gelen kanıtlarla sınanır.
Bir istatistiksel test sonucunda:
Örneklem, etkisizlik iddiasına karşı yeterli kanıt sunuyorsa, yokluk hipotezi reddedilir.
Kanıt yetersizse, yokluk hipotezi reddedilemez.
Araştırmacılar asla “yokluk hipotezi kabul edilmiştir” demez; çünkü testin mantığı “kanıt yetmezse reddedememek” üzerine kuruludur.
Yokluk hipotezi genellikle şu ifadeleri içerir:
Etkisi yoktur
Fark yoktur
İlişki yoktur
Değişim yoktur
Matematiksel olarak ise her zaman bir eşitlik içerir ( = , ≥ , ≤ ).
Yokluk Hipotezine Örnekler
Aşağıdaki sorular ve hipotezler yalnızca gönderdiğin tablodan aktarılmıştır:
Diş ipi kullanımının çürük sayısı üzerinde etkisi var mı?
Yokluk hipotezi: Diş ipi kullanımı çürük sayısı üzerinde etki oluşturmaz; iki grubun ortalaması evrende eşittir.
Metindeki vurgulanan miktar sınav puanlarını etkiler mi?
Yokluk hipotezi: Vurgulama miktarı ile sınav puanı arasında ilişki yoktur; ilişkinin katsayısı evrende sıfırdır.
Günlük meditasyon depresyon sıklığını azaltır mı?
Yokluk hipotezi: Meditasyonun depresyon sıklığı üzerinde azaltıcı etkisi yoktur; meditasyon yapan grubun oranı evrende eşit veya daha yüksektir.
Karşıt Hipotez (HA)
Karşıt hipotez, yokluk hipotezinin alternatifidir ve evrende bir etkinin olduğunu iddia eder. Araştırmacının genellikle beklediği veya umduğu etkiyi içerir.
İki hipotez birbirini tamamlar:
Birlikte tüm olasılıkları kapsarlar
Aynı anda ikisi birden doğru olamaz
Bir test sonucunda:
Yokluk hipotezi reddedildiğinde, karşıt hipotezin desteklendiği ifade edilir.
Yokluk hipotezi reddedilemediğinde, karşıt hipotezin desteklenmediği ifade edilir.
Ancak hiçbir zaman “hipotez kanıtlandı” denmez.
Karşıt hipotez şu ifadeleri içerir:
Bir etki vardır
Bir fark vardır
Bir ilişki vardır
Bir değişim vardır
Matematiksel olarak ise her zaman bir eşitsizlik içerir ( ≠ , > , < ).
Karşıt Hipotez Örnekleri
Gönderilen metindeki örneklerden aktarımla:
Diş ipi kullanımının çürük sayısına etkisi var mı?
Karşıt hipotez: Çürük sayısı iki grup arasında fark gösterir; ortalamalar eşit değildir.
Metindeki vurgulama miktarı sınav puanlarını etkiler mi?
Karşıt hipotez: Vurgulama miktarı ile sınav puanı arasında ilişki vardır; katsayı sıfır değildir.
Karşıt hipotez: Meditasyon yapan grupta depresyon oranı daha düşüktür; oranlar eşit değildir.
Yokluk ve Karşıt Hipotez Arasındaki Farklar
İki hipotez, araştırma sorusunu yanıtlamak için birlikte kullanılsa da işlevleri farklıdır. Gönderilen tabloya göre temel farklar şöyledir:
Benzerlikler
Her ikisi de araştırma sorusuna yanıt verir.
Her ikisi de evren hakkında iddiada bulunur.
Her ikisi de istatistiksel testlerle değerlendirilir.
Farklar
Yokluk hipotezi: Etki yoktur.
Karşıt hipotez: Etki vardır.
Yokluk hipotezi ifadeleri:
Etkisi yoktur
Fark yoktur
İlişki yoktur
Karşıt hipotez ifadeleri:
Bir etki vardır
Bir fark vardır
Bir ilişki vardır
Yokluk hipotezi sembolü: eşitlik ( = , ≥ , ≤ )
Karşıt hipotez sembolü: eşitsizlik ( ≠ , < , > )
Bir test sonucunda:
p ≤ α: Yokluk hipotezi reddedilir → Karşıt hipotez desteklenir.
p > α: Yokluk hipotezi reddedilemez → Karşıt hipotez desteklenmez.
Hipotezlerin Nasıl Yazılacağı
Hipotezler iki farklı biçimde yazılabilir:
1. Genel ifadelerle yazma
Yalnızca bağımlı ve bağımsız değişken bilinerek:
Yokluk hipotezi: Bağımsız değişken bağımlı değişkeni etkilemez.
Karşıt hipotez: Bağımsız değişken bağımlı değişkeni etkiler.
2. Test türüne göre daha kesin ifadelerle yazma
Gönderilen tabloda yer alan test türlerine göre:
İki örneklemli ortalama karşılaştırmaları
Tek yönlü varyans çözümlemesi
Bağıntı çözümlemesi
Basit doğrusal çözümleme
Oran karşılaştırmaları
her biri için yokluk ve karşıt hipotezler matematiksel olarak belirtilmiştir.
Test Türüne Göre Örnek Hipotezler
Aşağıdaki hipotezler yalnızca verilen tablodaki ifadelerin aynısıdır:
İki örneklemli ortalama karşılaştırması:
Yokluk hipotezi: Ortalamalar eşittir.
Karşıt hipotez: Ortalamalar farklıdır.
Üç gruplu varyans çözümlemesi:
Yokluk hipotezi: Üç grubun ortalamaları eşittir.
Karşıt hipotez: Üç ortalamadan en az biri diğerlerinden farklıdır.
Bağıntı çözümlemesi:
Yokluk hipotezi: Değişkenler arasında bağıntı yoktur.
Karşıt hipotez: Değişkenler arasında bağıntı vardır.
Basit doğrusal çözümleme:
Yokluk hipotezi: İlişki yoktur.
Karşıt hipotez: İlişki vardır.
İki oranın karşılaştırılması:
Yokluk hipotezi: İki oranın evrendeki değeri eşittir.
Karşıt hipotez: İki oran farklıdır.
İstatistiksel Testler İçin Uygun Hipotez İfadeleri
Bu bölüm gönderdiğin metindeki şablonun Türkçeye çevrilmiş halidir. Her test için:
Yokluk hipotezi: Etki yok
Karşıt hipotez: Etki var
şeklinde matematiksel olarak ifade edilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Yokluk hipotezini göstermek için hangi semboller kullanılır?
Yokluk hipotezi genellikle H₀ sembolüyle gösterilir. Matematiksel olarak ifade edildiğinde her zaman bir eşitlik sembolü içerir. Bu eşitlik:
=
Bazen ≥
Bazen ≤
şeklinde olabilir.
Karşıt hipotezi göstermek için hangi semboller kullanılır?
Karşıt hipotez Hₐ veya H₁ ile gösterilir.Matematiksel olarak ifade edildiğinde her zaman bir eşitsizlik sembolü içerir:
≠
Bazen <
Bazen >
Bu semboller karşıt hipotezin, yokluk hipotezinin tam tersi bir iddia içerdiğini gösterir.
Araştırma hipotezi ile istatistiksel hipotez arasındaki fark nedir?
Bu iki hipotez türü farklı amaçlara hizmet eder:
Araştırma Hipotezi
Araştırma sorusuna verilen önerilen cevaptır.
Genellikle açıklayıcı bir ifade içerir:
“x, y’yi etkiler çünkü …”
İstatistiksel Hipotez
Evren parametresi hakkında yapılan matematiksel bir ifadedir.
Her zaman çift hâlinde bulunur:
Yokluk hipotezi (H₀)
Karşıt hipotez (Hₐ)
İyi tasarlanmış bir araştırmada istatistiksel hipotezler, araştırma hipoteziyle mantıksal olarak uyumludur.
Yorumlar