Sosyal Hizmet ve Farklı Alanlarda Kullanılan Temel Ölçekler: Amaçları, Özellikleri ve Kullanım Alanları

Araştırmalarda güvenilir veri elde etmek ve toplumsal sorunları bilimsel temelde analiz edebilmek için, sosyal hizmetten psikolojiye kadar birçok alanda farklı ölçekler kullanılmaktadır.

Bu ölçekler bireylerin psikososyal durumlarını, empati düzeylerini, sosyal destek algılarını ve yalnızlık hissini nesnel biçimde değerlendirme fırsatı sunar. İşte sosyal hizmet ve diğer sosyal bilim alanlarında en yaygın kullanılan bazı ölçekler:

1. Maslach Tükenmişlik Envanteri (MBI)

• Kullanım Amacı / Alanı: Duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissini ölçer. Özellikle iş stresi yaşayan hizmet sektörü çalışanlarında (sağlık, eğitim, sosyal hizmet) yaygın olarak kullanılır.

• Hedef Kitlesi: Hizmet sektöründe çalışan profesyoneller (sağlık personeli, öğretmenler, sosyal hizmet uzmanları vb.).

• Madde Sayısı: 22

• Ölçek Tipi: 7’li Likert (0=Hiçbir zaman – 6=Her gün)

• Geliştirici / Uyarlayan: C. Maslach & S. Jackson (1981); Türkçe uyarlama: C. Ergin (1992)

• Erişim: pomesakademi.com

• Kısa Açıklama: Tükenmişlik sendromu, günümüzde meslek hayatının önemli problemlerinden biridir. MBI, çalışanların tükenmişlik düzeylerini üç alt boyutta (duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarı) ayrıntılı olarak değerlendirir.

Ölçek Görüntüsü:

2. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (MSPSS)

• Kullanım Amacı / Alanı: Bireyin ailesi, arkadaşları ve özel kişilerden algıladığı sosyal destek düzeyini ölçer. Sosyal psikoloji ve sosyal hizmet alanında yaygın olarak kullanılır.

• Hedef Kitlesi: Ergenler ve yetişkinler, üniversite öğrencileri dahil geniş bir popülasyon.

• Madde Sayısı: 12 (her biri üç sosyal destek kaynağına yönelik 4’er madde)

• Ölçek Tipi: 7’li Likert (1=Kesinlikle hayır – 7=Kesinlikle evet)

• Geliştirici / Uyarlayan: G. Zimet ve ark. (1988); Türkçe uyarlama: D. Eker & H. Arkar (1995)

• Erişim: toad.halileksi.net

• Kısa Açıklama: MSPSS ile kişiler, hayatlarındaki sosyal destek kaynaklarının (aile, arkadaş, özel kişi) düzeyini pratik şekilde değerlendirebilirler.

Ölçek Görüntüsü:

3. Kişilerarası Reaktivite İndeksi (Empati Ölçeği – IRI)

• Kullanım Amacı / Alanı: Bireylerin empatik eğilimlerini, başkalarının duygularına karşı ne kadar duyarlı olduklarını ve empatiyle ilgili farklı boyutlardaki becerilerini ölçer. Sosyal psikoloji araştırmalarında sıklıkla kullanılır.

• Hedef Kitlesi: Genç yetişkinler ve yetişkin bireyler.

• Madde Sayısı: 28 (4 alt boyut)

• Ölçek Tipi: 5’li Likert (“Beni hiç tanımlamaz” – “Beni çok iyi tanımlar”)

• Geliştirici / Uyarlayan: M. H. Davis (1983); Türkçe uyarlama: B. Yüksel (2003)

• Erişim: ankad.org

• Kısa Açıklama: Empati, sosyal ilişkilerde anahtar bir beceridir. IRI, empatiyi çok boyutlu olarak (bilişsel, duygusal vb.) değerlendirme imkânı sağlar.

Ölçek Görüntüleri:

4. UCLA Yalnızlık Ölçeği

• Kullanım Amacı / Alanı: Bireylerin yalnızlık hissini ve sosyal bağlılık eksikliğini nesnel olarak ölçmek için geliştirilmiştir. Sosyal psikoloji, psikiyatri ve sosyal hizmet alanlarında sıkça kullanılır.

• Hedef Kitlesi: Ergenler ve yetişkinler.

• Madde Sayısı: 20

• Ölçek Tipi: 4’lü Likert (“Asla” – “Çoğu zaman”)

• Geliştirici / Uyarlayan: D. Russell, L. Peplau & M. Cutrona (1980); Türkçe uyarlama: A. Demir (1989)

• Erişim: tez.yok.gov.tr

• Kısa Açıklama: Yalnızlık bireyin psikososyal sağlığını derinden etkileyen bir durumdur. UCLA Yalnızlık Ölçeği ile kişinin sosyal çevresiyle olan ilişkilerindeki kopukluk ve yalnızlık hissi güvenilir şekilde ölçülebilir.

Ölçek Görüntüsü:

Neden Bu Ölçekleri Kullanmalısınız?

Sosyal hizmet, psikoloji ve insan ilişkilerine dair alanlarda yapılan çalışmalarda, güvenilir ve geçerli ölçeklerle veri toplamak hem bilimsel doğruluk hem de müdahale planlaması açısından son derece önemlidir.

Bu ölçekler; duygusal durum, sosyal destek ve kişilerarası beceriler gibi kritik psikososyal faktörleri derinlemesine anlamak ve değerlendirmek için bilimsel dayanak sağlar.