Sağlık Alanında Yaygın Kullanılan 4 Güvenilir Ölçek: Tanım, Kapsam ve Kullanım Özellikleri
- Nominal Analiz
- 21 Tem
- 3 dakikada okunur
Sağlık araştırmaları, klinik uygulamalar ve halk sağlığı projelerinde, bireylerin yaşam kalitesi, uyku düzeni veya ruh sağlığı gibi alanlarda güvenilir ölçüm araçları oldukça değerlidir. Aşağıda, Türkiye’de de geçerli ve güvenilir şekilde kullanılabilen dört önemli ölçek detaylarıyla açıklanmıştır.
1. Kısa Form-36 Sağlık Anketi (SF-36)
Kullanım Amacı / Alanı: SF-36, hem genel popülasyonun hem de tıbbi hasta gruplarının sağlıkla ilgili yaşam kalitesini kapsamlı şekilde değerlendiren, çok boyutlu bir ankettir. Halk sağlığı, tıbbi sonuçların ölçülmesi ve klinik araştırmalarda yaygın olarak kullanılır.
Hedef Kitlesi: Yetişkin hastalar ve genel toplum.
Özellikleri:
Toplam Madde Sayısı: 36
İçerik: 8 temel sağlık boyutunu (fiziksel işlevsellik, ağrı, genel sağlık, sosyal işlevsellik vb.) içerir.
Soru Tipleri: Farklı biçimlerde çoktan seçmeli sorular, öznel sağlık algısı ve fiziksel/psikolojik durum değerlendirmeleri.
Geliştirici: J. Ware & C. Sherbourne (1992)
Türkçe Uyarlama: H. Koçyiğit ve ark. (1999)
Erişim: TOAD - Halil Ekşi Test Arşivi
Neden Kullanılır? Kronik hastalık, tedavi sonrası yaşam kalitesi, toplumsal sağlık düzeyinin ölçümü gibi çok farklı alanlarda kullanılarak hem klinik değerlendirmelerde hem de akademik projelerde geniş veri sağlar.
Aşağıdaki bağlantıdan anketi indirebilir ve inceleyebilirsiniz.
Anket görüntüleri:
2. WHOQOL-BREF (TR) – Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Kısa Formu
Kullanım Amacı / Alanı: Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen bu ölçek, yaşam kalitesini fiziksel sağlık, psikolojik iyi oluş, sosyal ilişkiler ve çevresel koşullar üzerinden değerlendirir. Halk sağlığı araştırmalarında ve sosyal hizmet alanlarında sıklıkla kullanılır.
Hedef Kitlesi: Yetişkin genel popülasyon.
Özellikleri:
Toplam Madde Sayısı: 27 (26 temel + 1 ulusal madde)
Cevaplama Şekli: 5’li Likert tipi (1 = Hiç, 5 = Çok)
Geliştirici: WHO QoL Grubu (1998)
Türkçe Uyarlama: S. Eser ve ark. (1999)
Erişim: ResearchGate ve WHO kaynakları
Neden Kullanılır? Toplum sağlığının genel düzeyi, yaşam kalitesindeki değişimler veya sağlık politikalarının etkilerini değerlendirmek isteyen tüm araştırmacılar için pratik ve geçerli bir araçtır.
Form Görüntüleri:
3. Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKI)
Kullanım Amacı / Alanı: PUKI, bireylerin uyku kalitesini, uyku bozukluklarını ve uykuya dair sorunlarını ölçmek için geliştirilmiştir. Uyku araştırmaları, psikiyatri, nöroloji ve klinik uygulamalarda sıkça tercih edilir.
Hedef Kitlesi: Yetişkin bireyler, özellikle uyku problemi yaşayanlar.
Özellikleri:
Toplam Madde Sayısı: 19 ana madde + 5 ek eş maddesi
Cevaplama: Likert tipi ve süre bildirimli sorular (örneğin, “Hafta boyunca kaç saat uyuyorsunuz?”)
Geliştirici: D. Buysse ve ark. (1989)
Türkçe Uyarlama: M. Y. Ağargün, H. Kara & Ö. Anlar (1996)
Erişim: Bahadır Geniş - Test Arşivi
Neden Kullanılır? Klinik ve akademik çalışmalarda uyku kalitesiyle ilgili hızlı, güvenilir ve uluslararası geçerli sonuçlar elde etmek için idealdir.
Aşağıdaki bağlantıdan ölçeği indirebilir ve inceleyebilirsiniz.
Ölçek görüntüsü:
4. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği (HAD)
Kullanım Amacı / Alanı: Tıbbi hastalığı olan yetişkinlerde anksiyete ve depresyon düzeyini hızlıca taramak için geliştirilmiş, hastane ve klinik ortamlarında sıkça uygulanan bir ölçektir.
Hedef Kitlesi: Hastanelerdeki yetişkin hastalar.
Özellikleri:
Toplam Madde Sayısı: 14 (7 anksiyete, 7 depresyon)
Cevaplama: 4’lü Likert tipi (0 = Hiç, 3 = Çok)
Geliştirici: R. Zigmond & S. Snaith (1983)
Türkçe Uyarlama: Ö. Aydemir ve ark. (1997)
Erişim: Bahadır Geniş - Test Arşivi
Neden Kullanılır? Kronik veya akut hastalığı olan bireylerin psikolojik durumunu hızlı ve objektif şekilde taramak için ideal bir testtir.
Aşağıdaki bağlantıdan ölçeği indirebilir ve inceleyebilirsiniz.
Ölçek görüntüsü:
Sonuç: Sağlık Alanında Hangi Ölçek Ne Zaman Kullanılır?
Kullanım Amacı | Ölçek |
Genel sağlıkla ilgili yaşam kalitesi | SF-36 |
Yaşam kalitesi, çok boyutlu | WHOQOL-BREF |
Uyku kalitesi ve uyku bozuklukları | Pittsburgh Uyku Kalitesi |
Anksiyete ve depresyon taraması | Hastane Anksiyete & Depresyon |
Bu ölçekler, hem akademik projelerde hem de klinik değerlendirme süreçlerinde yaygın şekilde kullanılmakta, sağlıkla ilgili nitelikli veri elde etmenin temel araçları olarak kabul edilmektedir.
Not: Tüm ölçekler, etik kurallara uygun şekilde ve geliştiricisinin yönergelerine sadık kalınarak kullanılmalıdır. Türkçe uyarlama ve geçerlilik-güvenirlik çalışmaları yapılmış formlar tercih edilmelidir.
Yorumlar