Hipotez Oluşturma: Tanım, Tümevarım–Tümdengelim İlişkisi ve Test Süreci

Nominal Analiz
9 Ağu
1 dakikada okunur

Bilimsel yöntem, tümevarım ile tümdengelim felsefesinin bir sentezidir. Araştırmacı; gözlem ve deneyimlerden hareketle olayları açıklayacak genellemelere ulaşır—bu süreçte üretilen geçici açıklama “hipotez”tir. Hipotez, sınırlı gözleme dayanır; doğru sanılır ancak daha geniş kanıtla sınanması gerekir.

bilimsel yöntem ile hipotez oluşturma adımları

Hipotez Nedir?

Hipotez, araştırma sorusuna yanıt arayan araştırmacıya yön veren akıllı bir beklenti ya da tahmindir. Hedef popülasyonda iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin geçici/beklenen tahmini ya da resmî ifadesi olarak tanımlanır.

Bilimsel Yöntemde Konumu

Hipotez, gözlemle beslenir, literatürle keskinleşir ve istatistiksel testle sınanır. Aynı sonuca giden birden fazla metodolojik yol olabilir; bu nedenle konu dikkatle düşünülmeli ve alternatifler en baştan değerlendirilmelidir.

Tümevarım ve Tümdengelim

Tümevarım akışı: Teori → Hipotez → Gözlem → Kanıtlama
Tümdengelim akışı: Gözlem → Model oluşturma → Geçici hipotez → Teori

Kişi, oluşturduğu genellemeyi doğru kabul ettiğinde ondan türeyen sorulara yanıt araması tümdengelimsel akıl yürütmenin devreye girdiği aşamadır.

Araştırma Hipotezinin Oluşturulma Adımları

İlk fikirler (genellikle belirsiz ve genel)
İlk gözlemler
Literatür araştırması
Problem cümlesinin yazılması
Belirli ve tümdengelimli araştırma hipotezinin kurulması

Hipotez Testi: Dört Adımlı Prosedür

Hipotezleri düzenle: Boş (H₀) ve Alternatif (H₁)
Karar kriterlerini belirle: Anlamlılık düzeyi vb.
Veri topla: Tasarıma uygun ölçüm ve kanıt
Boş hipotezi değerlendir: Bulgulara göre karar

Uygulama Notları

Bilimsel bir hipotez, bilimsel yöntemle kanıtlanmalıdır.
Aynı sonuca ulaşmak için birden fazla yol olabilir.
Hipotez oluşturulurken bütün alternatifler düşünülmelidir.

Hipotez; gözlemden doğan, literatürle netleşen ve testle sınanan geçici bir açıklamadır. Tümevarım ve tümdengelim birlikte kullanıldığında, hipotez kurma–test etme döngüsü daha güvenilir ve tekrarlanabilir sonuçlar üretir.