Hipotez Nedir? Bilimsel Araştırmada Tanım, Türler, Yazım ve Test

Bilimsel araştırmanın temel amacı, sorulara geçerli ve güvenilir yanıtlar bulmaktır. Bu yanıtların kalbi hipotezdir: yanlışlanabilir, ölçülebilir ve mantıksal bağlarla kurulmuş denenceler. Unutmayın: Testler hipotezleri onaylamaz, yalnızca çürütür ya da şimdilik reddedemez.

Hipotezin Tanımı (Özet)

• Bilimsel hipotez: Yanlışlanabilir, ölçülebilir, mantıksal olarak tutarlı iddia.

• İlişki ifadesi: En az iki değişken arasındaki beklenen ilişki/etki.

• Araştırma sorusunun deklaratif (bildirir) karşılığı.

İyi Bir Hipotezin Özellikleri

• Test edilebilir & yanlışlanabilir

• Ne çok genel ne de aşırı spesifik

• Ölçülebilir (operasyonel tanımlarla)

• Literatürle uyumlu, boşluğu hedefleyen

• Etik ve mantıksal (döngüsel tanımdan kaçınır)

Hipotez Türleri

• H₀ (Null): Fark/ilişki yok.

• H₁ (Araştırma): Fark/ilişki var.

• Yönsüz: “Fark vardır.”

• Yönlü: “A, B’den büyüktür.”

• Basit: Tek BAĞIMSIZ → tek BAĞIMLI.

• Karmaşık: Birden çok değişken içerir.

Nasıl Yazılır? (Şablon)

[BAĞIMLI değişken], [BAĞIMSIZ değişkenin] artması/varlığı ile [beklenen yön] değişir.Örnek: “Video tabanlı mikro-öğrenme modülü kısa sınav puanlarını (%) artırır.”

Ölçülebilirlik: Operasyonelleştirme

• Kavram → ölçülebilir değişken: “Başarı” = ≥%80 doğru.

• Standartlaştırma: Protokol, ölçek, süre, cihaz/versiyon sabit.

• Hata–belirsizlik: Raporlanır (ölçüm hatası, güven aralığı).

Test Edilebilirlik: Analiz Eşleşmesi

• Fark sorusu: t-testi / ANOVA (varsayım dışı: Mann–Whitney/Kruskal–Wallis).

• İlişki sorusu: Korelasyon / (lojistik) regresyon, OR/RR.

• Kategorik ilişkiler: Ki-kare, Fisher.

• Oranlar: Binom/prop testleri.Her zaman etki büyüklüğü ve %95 GA raporlayın; mümkünse ön kayıt ve güç analizi ekleyin.

Sık Yapılan Hatalar (ve Çözümler)

• Muğlak ifade: “Etkiler” yerine hangi metrikte ne kadar (Δ%) yazın.

• Doğrulanamaz iddia: Ahlaki/etik hükümler hipotez değildir.

• Dairesel tanım: Kavramı yine kavramla tanımlamayın.

• Ölçülemezlik: Operasyonel tanım ve geçerlik–güvenirlik kanıtları ekleyin.

• Yetersiz örneklem: A priori güç analizi yapın.

Mini Kontrol Listesi

•  Hipotez yanlışlanabilir ve ölçülebilir mi?

•  Değişkenler operasyonel tanımlı mı?

•  Test seçimi ölçüm düzeyi/varsayımla uyumlu mu?

•  Etki büyüklüğü ve GA raporlanacak mı?

•  Ön kayıt, veri–kod paylaşımı planlandı mı?