Eşzamanlı Geçerlik | Tanım, Türler ve Örnekler

Eşzamanlı Geçerlik Nedir?

Eşzamanlı geçerlik, aynı zamanda toplanan iki ölçüm sonucunun birbiriyle ne kadar uyumlu olduğunu gösteren bir geçerlik türüdür. Yeni geliştirilen bir testin veya ölçeğin, geçerliliği daha önce kanıtlanmış bir ölçüt ile aynı dönemde karşılaştırılması esasına dayanır.

Eşzamanlı geçerlik, ölçüt geçerliğinin bir alt türüdür. Bu nedenle “eşzamanlı” terimi, yeni testin ve ölçüt testin aynı anda uygulanması anlamına gelir.

📘 Örnek:

Bir işletmede çalışan bağlılığını ölçmek için yeni bir anket geliştirdiniz.

Bu anketin eşzamanlı geçerliğini test etmek için:

• Aynı çalışan grubuna hem mevcut geçerli (örneğin 42 maddelik) anketi hem de yeni (örneğin 19 maddelik) anketi uygularsınız.

• İki anket sonuçları arasında yüksek bir korelasyon elde edilirse, yeni anketin de çalışan bağlılığını doğru şekilde ölçtüğü sonucuna varabilirsiniz.

Bu durumda yeni ölçüm aracınızın, mevcut ölçüm aracıyla aynı kavramı yansıttığı kanıtlanmış olur.

🔹 Eşzamanlı Geçerliğin Amacı

Yeni geliştirilen bir ölçeğin, daha kısa, ekonomik veya objektif olması amaçlanırken, yine de mevcut geçerli araçla benzer sonuçlar üretip üretmediğinin test edilmesi gerekir. Eşzamanlı geçerlik, özellikle yeni ölçüm araçlarının doğrulanması sürecinde önemlidir.

🔹 Eşzamanlı Geçerlik Nasıl Değerlendirilir?

Eşzamanlı geçerliği ölçmenin en yaygın yolu, yeni testin sonuçlarını mevcut geçerli testle karşılaştırmaktır.

📘 Örnek:

Bir spor ekipmanları firmasındaki çalışanların bağlılığını ölçmek istiyorsunuz. Elinizde 42 maddelik geçerli bir ölçek var; ancak siz 19 maddelik daha kısa bir form hazırladınız. Aynı çalışanlara iki ölçeği de aynı anda uygulayıp puanları karşılaştırırsınız. Sonuçlar yüksek düzeyde benzerlik gösteriyorsa, yeni formun eşzamanlı geçerliği yüksektir.

🔹 Eşzamanlı ve Yordayıcı Geçerlik Arasındaki Fark

Her iki geçerlik türü de ölçüt geçerliğinin alt türleridir, ancak zaman açısından farklılık gösterir:

Özellik	Eşzamanlı Geçerlik	Yordayıcı Geçerlik
Ölçüm Zamanı	Test ve ölçüt aynı anda uygulanır.	Ölçüt, testten sonraki bir zamanda ölçülür.
Amaç	Mevcut durumu ölçer.	Gelecekteki bir performansı öngörür.
Örnek	Aynı gün yapılan iş performansı ve bağlılık anketi.	Şu anda yapılan anketle, gelecek ayki performansın tahmini.

📘 Örnek:

Sürücü davranışlarını ölçmek için bir anket geliştirdiniz. Eşzamanlı geçerlik için, aynı gün hem anketi hem de sürücünün mevcut kaza geçmişini incelersiniz. Yordayıcı geçerlik için, bugün yapılan anketin sonuçlarını gelecekteki kaza oranlarıyla karşılaştırırsınız.

🔹 Eşzamanlı Geçerliğin Sınırlılıkları

Eşzamanlı geçerlik, pratikte faydalı olsa da tek başına yeterli bir geçerlik türü değildir.

1️⃣ Ölçüt (Altın Standart) Yanlılığı: Eğer karşılaştırılan mevcut testin kendisi hatalı veya önyargılıysa, yeni test de yanlış şekilde “uyumlu” görünebilir.

2️⃣ Uygun Ölçüt Bulma Güçlüğü: Bazı kavramlarda (örneğin ağrı, mutluluk, stres) objektif bir ölçüt bulunmaz. Bu nedenle eşzamanlı geçerlik kurulamaz.

3️⃣ Zamanla Sınırlı Kullanım: Bu geçerlik türü yalnızca şimdiki özellikleri ölçmek için uygundur. Geleceğe dönük tahminler için yordayıcı geçerlik tercih edilmelidir.

🔹 Akademik Yorum

Eşzamanlı geçerlik, özellikle psikometri, eğitim, sağlık ve iş psikolojisi alanlarında yeni testlerin doğrulanması için kullanılır. Ancak bilimsel olarak güçlü bir araştırma, yalnızca eşzamanlı geçerliği değil, aynı zamanda kapsam, yapı ve ölçüt geçerliklerini de birlikte değerlendirerek güvenilir sonuçlar sunmalıdır.

❓ Eşzamanlı Geçerlik Hakkında Sık Sorulan Sorular

🔹 Güvenirlik ile geçerlik arasındaki fark nedir?

Güvenirlik, bir ölçüm aracının tutarlılığını ifade eder; yani aynı koşullarda tekrarlanan ölçümler benzer sonuçlar veriyorsa, araç güvenilirdir.

Geçerlik ise ölçüm aracının doğruluğunu gösterir; yani elde edilen sonuçlar gerçekten ölçülmek istenen kavramı temsil ediyorsa, araç geçerlidir.

Deneysel araştırmalarda ayrıca iç geçerlik (nedensellik doğruluğu) ve dış geçerlik (genellenebilirlik) gibi ek boyutlar da değerlendirilmelidir.

🔹 Ölçüt geçerliğinin türleri nelerdir?

Ölçüt geçerliği, bir testin ölçülmek istenen sonucu ne kadar doğru tahmin ettiğini değerlendirir.Bu geçerlik türü, ölçümlerin zamanlamasına göre ikiye ayrılır:

1️⃣ Eşzamanlı Geçerlik: Test puanları ile ölçüt verileri aynı anda toplanır ve aralarındaki ilişki incelenir.

2️⃣ Yordayıcı Geçerlik:Test puanları önceden toplanır, ölçüt verileri ise ilerleyen zamanda elde edilir. Amaç, testin gelecekteki performansı ne kadar doğru tahmin ettiğini belirlemektir.

📘 Örnek: Bir işe alım testi ile çalışan performansı aynı gün ölçülürse — bu eşzamanlı geçerliktir. Aynı testin bugünkü sonuçları, altı ay sonraki performansı yordamak için kullanılırsa — bu yordayıcı geçerliktir.

🔹 Geçerlik türleri nelerdir?

Bir ölçüm aracının neyi ne kadar doğru ölçtüğünü belirleyen dört temel geçerlik türü vardır:

1️⃣ Yapı Geçerliği: Ölçek, ölçülmek istenen kavramı gerçekten ölçüyor mu?

2️⃣ Görünüş Geçerliği: Test, yüzeysel olarak amacına uygun görünüyor mu?

3️⃣ Kapsam Geçerliği: Test, ölçülmek istenen kavramın tüm boyutlarını kapsıyor mu?4️⃣ Ölçüt Geçerliği: Sonuçlar, ölçülmek istenen somut çıktıyı doğru biçimde yansıtıyor mu?

Bu dört tür, birlikte değerlendirildiğinde ölçme aracının bilimsel güvenilirliğini destekler.

🔹 Yakınsak geçerlik ile eşzamanlı geçerlik arasındaki fark nedir?

Her iki geçerlik türü de korelasyon veya ilişki düzeyi üzerinden değerlendirilir; ancak amaç ve kapsam açısından farklıdır:

Özellik	Yakınsak Geçerlik	Eşzamanlı Geçerlik
Tanım	Aynı veya ilişkili yapıları ölçen farklı testlerin sonuçlarının benzerliğini gösterir.	Yeni bir testin, aynı anda uygulanan geçerli bir ölçütle ne kadar uyumlu olduğunu gösterir.
Amaç	Farklı araçların aynı kavramı ölçüp ölçmediğini doğrulamak.	Yeni bir aracın mevcut “altın standart” testle uyumunu kanıtlamak.
Uygulama	Genellikle yapı geçerliği altında değerlendirilir.	Ölçüt geçerliğinin bir alt türüdür.

📘 Örnek:

Bir depresyon ölçeği ile bir anksiyete ölçeği arasında yüksek korelasyon bulunması yakınsak geçerliği gösterir. Aynı depresyon ölçeğinin, aynı gün uygulanan geçerli bir psikolojik testle benzer sonuç vermesi ise eşzamanlı geçerliği kanıtlar.

Eşzamanlı geçerlik, yeni geliştirilen bir testin geçerliliğini hızla değerlendirmek için etkili bir yöntemdir.Ancak bu geçerlik türü tek başına yeterli değildir; yapı ve kapsam geçerliğiyle birlikte analiz edilmelidir.

Bilimsel güvenilirlik, ancak bu farklı geçerlik türlerinin bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesiyle sağlanabilir.