Tez Yazımı Rehberi: Adım Adım Tez Tasarımı, Yapısı ve Örnek Konular | Örnek Şablon 2025-2026

Türkiye’de akademik kariyerin en önemli kilometre taşlarından biri tez çalışmasıdır. İster lisans bitirme projesi, ister yüksek lisans tezi, ister doktora disertasyonu olsun; her tez öğrencinin özgün düşünce ve araştırma yetkinliğinin somut bir göstergesidir. Ancak kapsamlı bir tez tasarlamak, planlamak ve tamamlamak çoğu öğrenci için göz korkutucu bir süreç olabilir.

Bu yazıda, Türkiye’deki akademik standartlara ve YÖK yönergelerine uygun biçimde tez hazırlamanın temellerini adım adım ele alacağız. “Tez nedir?” sorusundan başlayarak tez beyanı, literatür taraması, kuramsal çerçeve ve metodoloji bölümlerine kadar her aşamayı detaylandıracağız. Ayrıca sosyal bilimlerden sağlık bilimlerine, fen bilimlerinden eğitime kadar Türkiye’de güncel araştırma konularından örnekler vererek her bölümün nasıl doldurulabileceğini göstereceğiz.

Amaç, yalnızca teorik bir rehber sunmak değil; aynı zamanda tez hazırlama sürecinde kullanılan araçlar, veri kaynakları ve akademik etik ilkeleri gibi pratik konularla da öğrencileri desteklemek. Böylece hem akademik standartlara uygun hem de sürdürülebilir bir çalışma planı geliştirebileceksiniz.

Aşağıdaki dosya indirme bağlantısından örnek tez şablonunu indirebilir ve inceleyebilirsiniz.

Nominal Analiz Tez Şablonu Tez Proje Yardımcı Araçlar.pdf

PDF dosyasını indir • 1.85MB

📑 İçindekiler Menüsü

1. Tez Nedir? Türkiye’deki Akademik Bağlam

2. Tez ile Tez Beyanı (Tez Cümlesi) Arasındaki Fark

3. Tez – Bitirme Projesi – Yüksek Lisans ve Doktora Tezi Ayrımları

4. Tezin Temel Bölümleri ve Türkiye’de Yaygın Uygulamalar

   • 4.1. Kapak ve Kimlik Sayfası

   • 4.2. Önsöz / Teşekkür

   • 4.3. Özet (Abstract)

   • 4.4. İçindekiler, Şekil ve Tablo Listesi

   • 4.5. Kısaltmalar ve Terimler Sözlüğü

   • 4.6. Giriş

   • 4.7. Literatür Taraması

   • 4.8. Kuramsal Çerçeve

   • 4.9. Yöntem / Metodoloji

   • 4.10. Bulgular

   • 4.11. Tartışma

   • 4.12. Sonuç ve Öneriler

   • 4.13. Kaynakça

   • 4.14. Ekler ve Ek Belgeler

5. Türkiye’de Tez Yazımında Sık Kullanılan Araçlar ve Yazılımlar

6. Türkiye’den Araştırma Konusu Örnekleri (Sosyal Bilimler – Fen Bilimleri – Sağlık Bilimleri)

7. Tez Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Etik ve Akademik Dürüstlük İlkeleri

8. Tez Savunması ve Sözlü Sunum Süreci

9. Tez Düzenleme ve Dili Geliştirmek için Araçlar

10. Sonuç: Kapsamlı Bir Tez Planının Önemi ve Türkiye’deki Fırsatlar

1. Tez Nedir? Türkiye’deki Akademik Bağlam

Tez, öğrencinin özgün araştırmasını ortaya koyduğu ve akademik derecesini tamamlamak için sunduğu kapsamlı bir bilimsel çalışmadır. Türkiye’de lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) programlarının neredeyse tamamında tez zorunludur. Bazı lisans programlarında (örneğin Eğitim Fakülteleri veya Sağlık Bilimleri) bitirme tezi veya proje raporu da bulunur.

2. Tez ile Tez Beyanı (Tez Cümlesi) Arasındaki Fark

Türkçe’de “tez” dediğimizde genellikle kapsamlı bir araştırma projesini kastederiz; “tez cümlesi” ise makale veya denemelerde ana fikri özetleyen bir-iki cümledir. Bu ayrım, tez tasarımını planlarken öğrencilerin kafasını netleştirir.

3. Tez – Bitirme Projesi – Yüksek Lisans ve Doktora Tezi Ayrımları

• Bitirme Projesi (Lisans): Daha kısa ve uygulamalı.

• Yüksek Lisans Tezi: Yeni bir yaklaşım veya uygulama getirir.

• Doktora Tezi: Bilime özgün katkı, hipotez geliştirme ve test etme düzeyinde olmalıdır.

4. Tezin Temel Bölümleri ve Türkiye’de Yaygın Uygulamalar

Her bölüm için Türkiye’deki YÖK ve üniversite yönergeleri dikkate alınır:

4.1. Kapak ve Kimlik Sayfası

Amaç: Tezin kimliğini ve resmi bilgilerini gösterir. Üniversitenin logosu, bölüm adı, öğrencinin adı-soyadı, danışman bilgisi ve teslim tarihi gibi standart veriler bulunur.

İçerik: Üniversite adı, enstitü/fakülte adı, tezin tam başlığı, öğrencinin adı, danışmanın adı, tezin türü (yüksek lisans/doktora), teslim yılı.

Örnek: “Sağlık Bilimleri Enstitüsü – İşitme Tarama Programlarının Etkililiği” gibi bir kapak.

4.2. Önsöz / Teşekkür

Amaç: Tez sürecine katkıda bulunanlara teşekkür etmek ve çalışma motivasyonunu anlatmak.

İçerik: Danışman, jüri üyeleri, fon sağlayan kuruluşlar, aile veya arkadaşlara teşekkür.

Örnek: “Bu çalışmanın her aşamasında desteğini esirgemeyen danışmanım Prof. Dr. Ahmet Yılmaz’a teşekkür ederim…”

4.3. Özet (Abstract)

Amaç: Çalışmanın temel amacını, yöntemini, bulgularını ve sonuçlarını kısaca sunmak.

İçerik: 250–300 kelime civarında Türkçe ve İngilizce özet. Anahtar kelimeler eklenir.

Örnek: “Bu araştırma üniversite öğrencilerinin dijital işitme cihazı kullanım eğilimlerini belirlemeyi amaçlamaktadır…”

4.4. İçindekiler, Şekil ve Tablo Listesi

Amaç: Tezdeki bölümlere, şekillere ve tablolara kolay erişim sağlamak.

İçerik: Tüm başlıklar, alt başlıklar, şekiller ve tablolar sayfa numaralarıyla listelenir.

Örnek: “Şekil 1. Araştırma Modeli – Sayfa 12” veya “Tablo 3. Katılımcı Demografileri – Sayfa 25” gibi.

4.5. Kısaltmalar ve Terimler Sözlüğü

Amaç: Tezde kullanılan kısaltmaların ve özel terimlerin açıklanması.

İçerik: Alfabetik sırayla kısaltma ve karşılığı.

Örnek: “SPSS – Statistical Package for the Social Sciences” veya “WHO – Dünya Sağlık Örgütü”.

4.6. Giriş

Amaç: Konuyu, problemin önemini ve araştırma sorusunu tanıtmak.

İçerik: Çalışmanın amacı, kapsamı, önemi, araştırma sorusu veya hipotezi.

Örnek: “Bu tezde, odyometri öğrencilerinin ölçüm tekniklerine ilişkin tutumları incelenmiştir…”

4.7. Literatür Taraması

Amaç: Araştırma konusuyla ilgili mevcut çalışmaları incelemek, boşlukları belirlemek.

İçerik: Kaynak seçimi, değerlendirme, temalar/görüşler, eksiklikler.

Örnek: “Son beş yılda yapılan çalışmalar incelendiğinde… literatürde önemli bir boşluk olduğu görülmüştür.”

4.8. Kuramsal Çerçeve

Amaç: Çalışmanın dayandığı kuramları, kavramsal modelleri ve varsayımları açıklamak.

İçerik: Seçilen teoriler, modeller, kavramsal çerçeve ve değişkenler arası ilişkiler.

Örnek: “Bu araştırma Bandura’nın Sosyal Öğrenme Kuramı’ndan hareketle oluşturulmuştur…”

4.9. Yöntem / Metodoloji

Amaç: Araştırmanın nasıl yürütüldüğünü ve neden bu yöntemlerin seçildiğini açıklamak.

İçerik: Araştırma türü (nicel/nitel), örneklem, veri toplama araçları, analiz yöntemleri.

Örnek: “Çalışmada 300 katılımcıyla anket yapılmış, veriler SPSS ile analiz edilmiştir…”

4.10. Bulgular

Amaç: Araştırmadan elde edilen verileri sistematik biçimde sunmak.

İçerik: Tablo, şekil ve grafiklerle desteklenen bulgular. Yorum yapılmaz.

Örnek: “Katılımcıların %60’ı işitme testlerini yılda bir kez yaptırdığını belirtmiştir.”

4.11. Tartışma

Amaç: Bulguları yorumlamak, literatür ve kuramsal çerçeveyle ilişkilendirmek.

İçerik: Beklentilerle karşılaştırma, farklılıkların nedenleri, yeni yorumlar.

Örnek: “Elde edilen bulgular daha önceki çalışmalarla paralellik göstermektedir; ancak X değişkeninde farklı bir eğilim ortaya çıkmıştır…”

4.12. Sonuç ve Öneriler

Amaç: Araştırma sorularına yanıt vermek, elde edilen sonuçları özetlemek ve geleceğe yönelik öneriler sunmak.

İçerik: Tezin ana bulguları, katkıları, sınırlılıkları ve öneriler.

Örnek: “Bu çalışma, işitme taramalarının yaygınlaştırılmasının toplum sağlığı açısından önemli olduğunu ortaya koymuştur; gelecekte daha geniş örneklemlerle çalışılabilir…”

4.13. Kaynakça

Amaç: Tezde yararlanılan kaynakların listelenmesi ve intihalin önlenmesi.

İçerik: Belirlenen atıf stili (APA, MLA, Chicago vb.) ile tüm kaynakların eksiksiz yazımı.

Örnek: “Yılmaz, A. (2022). İşitme Tarama Programları. Ankara: Akademi Yayınları.”

4.14. Ekler ve Ek Belgeler

Amaç: Tezin ana metnine dahil edilmesi gerekmeyen ancak araştırmayı destekleyen ek materyalleri sunmak.

İçerik: Anket formları, etik kurul onayları, ham veriler, görseller.

Örnek: “Ek 1: Katılımcı Bilgilendirme Formu” veya “Ek 2: Anket Soru Formu”.

5. Türkiye’de Tez Yazımında Sık Kullanılan Araçlar ve Yazılımlar

• SPSS, R, Python: Veri analizi

• Zotero, Mendeley: Kaynak yönetimi

• Turnitin, iThenticate: Benzerlik oranı ve intihal denetimi

• MS Word veya LaTeX: Biçimlendirme

• Grammarly veya Türkçe karşılıkları: Dil düzenleme

6. Türkiye’den Araştırma Konusu Örnekleri

• Sosyal Bilimler: Türkiye’de dijital göçmenlerin sosyal medya kullanımı

• Fen Bilimleri: Karadeniz’de mikroplastik yoğunluğu ölçümü

• Sağlık Bilimleri: Türkiye’de işitme taramalarının etkinliği

• Eğitim: Çevrimiçi eğitimde öğrenci motivasyonu

Bu örnekler hem tez yapısının hem de bölüm bazlı uygulamaların nasıl çalıştığını göstermeye yarar.

7. Tez Yazarken Etik ve Akademik Dürüstlük

Türkiye’de YÖK etik kuralları ve üniversite yönergeleri intihal ve etik ihlalleri açıkça düzenler. Kaynak gösterimi ve verilerin doğru raporlanması çok önemlidir.

8. Tez Savunması ve Sözlü Sunum Süreci

Türkiye’de savunmalar genellikle 20–30 dakikalık sunum ve 10–15 dakikalık soru-cevap şeklinde olur. Jüri üyeleri genellikle önceden tez raporunu okumuş olur.

9. Tez Düzenleme ve Dili Geliştirmek için Araçlar

Türkçe tezler için Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzu, İngilizce tezler için APA veya Chicago stil rehberleri önerilir.

10. Sonuç: Kapsamlı Bir Tez Planının Önemi

Türkiye’deki akademik standartlara uygun kapsamlı bir plan hazırlamak öğrencinin hem savunma hem yayın aşamasında işini kolaylaştırır.