Tanımlayıcı İstatistikler: Frekans Analizinde Ortalama, Ortanca ve Dağılım Ölçüleri – SPSS Uygulamalı Anlatım

Nominal Analiz
5 gün önce
2 dakikada okunur

Frekans İstatistiklerinin Amacı

SPSS’te frekans analizi yalnızca değerlerin sayımını göstermekle kalmaz; aynı zamanda değişkenlerin merkezi eğilim, yayılım (dağılım) ve dağılım şekli hakkında da bilgi verir. Bu istatistikler, verinin genel yapısını tanımak, uç değerleri fark etmek ve normal dağılıma uygunluk hakkında fikir edinmek için kullanılır.

G*Power Güç Analizi & Örneklem Hesaplama

TRY 749.00

3 sa. 15 dk.

Hizmeti Satın Al

Yüzdelik Değerler

Yüzdelik değerler, bir değişkenin sıralanmış değerlerini belirli oranlara göre gruplara ayırır. Örneğin:

25. yüzdelik (1. çeyrek): Gözlemlerin %25’i bu değerin altındadır.
50. yüzdelik (2. çeyrek, medyan): Gözlemlerin yarısı bu değerin altındadır.
75. yüzdelik (3. çeyrek): Gözlemlerin %75’i bu değerin altındadır.

SPSS’te yüzdelik değerleri belirlemek için:

1️⃣ Menüden Analyze → Descriptive Statistics → Frequencies yolunu izleyin.

Frekans analizi spss yazılımında nasıl yapılır adımlar nelerdir ve ne işe yarar?

2️⃣ Statistics... düğmesine tıklayın.

3️⃣ Açılan pencerede Percentile values kutusunu işaretleyin.

SPSS yazılımında merkezi eğilim yayılım dağılım ve dağılım şekli hakkında bilgi edinmek

4️⃣ “Quartiles” seçeneğini işaretleyerek 25., 50. ve 75. yüzdelikleri görüntüleyin.

5️⃣ “Cut points for N equal groups” seçeneğiyle veriyi istediğiniz sayıda eşit gruba bölebilirsiniz (örneğin 10 grup → deciller).

6️⃣ “Custom percentiles” kısmına 95 gibi özel bir yüzde girebilir ve bu değerin altına düşen gözlemlerin oranını görebilirsiniz.

(Bu menü SPSS 26 sürümünde “Statistics” penceresi içinde yer alır; ayrı bir sekme olarak bulunmaz.)

Merkezi Eğilim Ölçüleri

Merkezi eğilim ölçüleri, verinin “merkezini” temsil eder. SPSS’te Mean, Median, Mode ve Sum seçenekleriyle hesaplanır.

Ölçü	Anlamı	Yorum
Ortalama (Mean)	Tüm değerlerin toplamının gözlem sayısına bölünmesiyle elde edilir.	Uç değerlerden etkilenir.
Ortanca (Median)	Veriler küçükten büyüğe sıralandığında ortadaki değerdir.	Uç değerlerden etkilenmez; asimetrik dağılımlar için idealdir.
Mod (Mode)	En sık görülen değerdir.	Frekans dağılımlarında kategorik değişkenler için uygundur.
Toplam (Sum)	Eksik olmayan tüm değerlerin toplamıdır.	Finansal veya sayısal veri özetlerinde kullanılır.

(SPSS 26 sürümünde birden fazla mod varsa yalnızca en küçük olan raporlanır.)

Dağılım (Yayılım) Ölçüleri

Dağılım ölçüleri, verilerin ortalama etrafında ne kadar değiştiğini gösterir.

Ölçü	Tanım	Yorum
Standart Sapma (Std. Deviation)	Değerlerin ortalamadan ortalama uzaklığıdır.	Normal dağılımda %68’i 1 SS, %95’i 2 SS içindedir.
Varyans (Variance)	Sapmaların karelerinin ortalamasıdır.	Standart sapmanın karesidir.
Aralık (Range)	En büyük değer – en küçük değer.	Dağılımın genel genişliğini gösterir.
Minimum / Maksimum	En küçük ve en büyük değerler.	Uç değerlerin tespiti için kullanılır.
Ortalamaların Standart Hatası (S.E. Mean)	Ortalama değerinin örneklemden örnekleme ne kadar değişebileceğini gösterir.	Ortalama farklarının anlamlılığını kabaca test etmekte kullanılabilir.

Dağılım (Yayılım) Ölçüleri Frekans Analizi SPSS Analiz

(SPSS 26 sürümünde bu ölçülerin tamamı “Statistics” penceresinden tek tıklamayla seçilir.)

Dağılım Şekli (Distribution Shape)

Veri dağılımının simetrisini ve uç değer yoğunluğunu belirlemek için Çarpıklık (Skewness) ve Basıklık (Kurtosis) ölçüleri kullanılır.

Ölçü	Yorum
Çarpıklık (Skewness)	0’a yakınsa simetrik, pozitifse sağa, negatifse sola çarpıktır. Değer, standart hatasının iki katını aşıyorsa simetri varsayımı bozulmuş kabul edilir.
Basıklık (Kurtosis)	0’a yakınsa normal dağılım, pozitifse uç değer yoğunluğu fazladır (keskin tepe), negatifse uç değer azdır (düz tepe).

(SPSS çıktısında her iki ölçü de standart hatalarıyla birlikte verilir.)

Gruplandırılmış Veriler İçin Yüzdelik Hesaplama

Eğer değişkeniniz gruplandırılmış veri içeriyorsa (örneğin 30–39 yaş grubunu “35” olarak kodladıysanız), Values are group midpoints seçeneğini işaretleyerek medyan ve yüzdelikleri orijinal veri üzerinden tahmin ettirebilirsiniz.

(Bu seçenek SPSS 26 sürümünde “Statistics” penceresinin alt kısmında yer alır.)

Uygulama ve Raporlama

SPSS çıktısında her seçilen istatistik ayrı bir tabloda raporlanır.

Örneğin:

“Değişkenin ortalaması 45.3, standart sapması 9.8, 25. yüzdelik değeri 38, 50. yüzdelik (medyan) değeri 44 ve 75. yüzdelik değeri 52 olarak hesaplanmıştır. Dağılım sağa çarpıktır (çarpıklık = 0.87, SH = 0.22).”

Bu ifade, APA formatında kısa bir özet paragraf olarak kullanılabilir.