SPSS ile Uygulamalı Anlatım: Frekanslar Komutu ile Değişken Dağılımlarını İnceleme
- Nominal Analiz
- 6 gün önce
- 2 dakikada okunur
Frekanslar Komutunun Amacı
SPSS’te Frequencies (Frekanslar) komutu, değişkenlerin dağılımlarını özetleyen en temel ve en sık kullanılan istatistiksel araçlardan biridir.
Bu komut, hem kategorik (nominal / ordinal) hem de nicel (sürekli) değişkenler için frekans tabloları, yüzdelikler ve grafiksel gösterimler (bar chart, pie chart, histogram) oluşturur.
Frequencies; veri setini tanımaya, uç değerleri fark etmeye ve değişkenlerin temel istatistiksel özelliklerini keşfetmeye başlamak için ideal bir ilk adımdır.
SPSS’te Frequencies Komutuna Ulaşım
1️⃣ Analyze → Descriptive Statistics → Frequencies... yolunu izleyin.
2️⃣ Açılan pencerede, analiz etmek istediğiniz değişkenleri Variables kutusuna aktarın.
3️⃣ İsteğe bağlı olarak:
Statistics... düğmesine tıklayarak ortalama, ortanca, mod, standart sapma, varyans, minimum, maksimum, çeyreklikler ve yüzdelikleri görüntüleyebilirsiniz.
Charts... düğmesiyle sütun grafiği (bar chart), pasta grafiği (pie chart) veya histogram oluşturabilirsiniz.
💡 Not: SPSS 26 sürümünde “Display frequency tables” kutusu işaretliyse, seçilen her değişken için tablo çıktısı üretilir. Bu kutuyu kaldırarak yalnızca grafik ve özet istatistikleri alabilirsiniz.
Frekans Tablosu Seçenekleri
Frekans tablosunda yer alan değerler üç farklı şekilde sıralanabilir:
Ascending (artan): Değerler küçükten büyüğe doğru dizilir.
Descending (azalan): Değerler büyükten küçüğe doğru dizilir.
By Frequency: Kategoriler, frekans değerine göre sıralanır.
(Bu sıralama seçenekleri SPSS 26’da Frequencies penceresinin “Order by” bölümünde yer alır.)
Ayrıca değişkenin çok fazla farklı değeri varsa (örneğin yaş veya gelir gibi sürekli değişkenlerde), “Display frequency tables” kutusunu kaldırarak gereksiz uzun tablo çıktılarını bastırabilirsiniz.
İstatistiksel Bilgiler
Statistics penceresinde seçilebilen temel tanımlayıcı ölçüler:
Ölçü | Açıklama |
Mean (Ortalama) | Merkezi eğilim ölçüsü. |
Median (Ortanca) | Ortadaki gözlem değeri. Uç değerlerden etkilenmez. |
Mode (Mod) | En sık görülen değer. |
Std. Deviation (Standart Sapma) | Değerlerin ortalamadan ne kadar saptığını gösterir. |
Variance (Varyans) | Değerlerin yayılım derecesi. |
Range (Aralık) | En büyük ile en küçük değer arasındaki fark. |
Minimum / Maximum | En düşük ve en yüksek değerler. |
Skewness / Kurtosis | Dağılımın simetrisi ve basıklığı (her ikisi de standart hata ile birlikte verilir). |
Quartiles / Percentiles | 25., 50. ve 75. yüzdelik değerler veya kullanıcının belirlediği yüzdelikler. |
(Bu menü SPSS 26 sürümünde “Statistics” düğmesi altındadır; ayrı sekme olarak yer almaz.)
Grafiksel Gösterimler
Charts... sekmesinden aşağıdaki grafik türleri seçilebilir:
Bar Chart: Kategorik değişkenlerin frekans veya yüzde dağılımını görselleştirir.
Pie Chart: Yüzdelik dağılımı dilimlerle gösterir.
Histogram: Sürekli değişkenlerin dağılımını görselleştirir ve normal dağılım eğrisi eklenebilir.
Grafik etiketlerinde iki seçenek bulunur:
Frequencies: Sütun veya dilimlerde ham frekanslar yazılır (varsayılan).
Percentages: Grafik etiketleri yüzde cinsinden gösterilir.
(Histogram için SPSS 26 sürümünde “Show normal curve on histogram” seçeneğiyle normal dağılım eğrisi eklenebilir.)
Uygunluk ve Yorumlama
Kategorik değişkenler: Frekans ve yüzde değerleriyle özetlenir.
Sürekli değişkenler: Ortalama, standart sapma ve yüzdelik değerlerle özetlenir.
Simetrik dağılımlar: Ortalama ve standart sapma uygundur.
Çarpık dağılımlar: Ortanca ve çeyreklikler tercih edilmelidir.
Frequencies çıktısı, değişkenlerin normal dağılıma uygunluğunu anlamak için temel ipuçları sağlar.
Örneğin, ortalama ve medyan birbirine çok yakınsa dağılım simetriktir; fark belirginse veri çarpıktır.
Sık Yapılan Hatalar
❌ Çok fazla farklı değeri olan sürekli değişkenlerde frekans tablosu oluşturmak (gereksiz uzun çıktılar üretir).
✅ Bunun yerine sadece özet istatistikleri ve histogram grafiğini seçmek gerekir.
❌ Nominal değişkenlerde ortalama hesaplamak.
✅ Bu tür değişkenlerde yalnızca frekans ve yüzde dağılımları kullanılmalıdır.
APA’ya Uygun Raporlama
Bir değişkenin frekans dağılımı şu şekilde raporlanabilir:
“Katılımcıların %62’si kadın, %38’i erkektir. Değişkenin ortalaması 34.5 (SS = 6.7), dağılım ise sola çarpıktır (çarpıklık = -0.81).”
Bu örnek, hem kategorik hem de sürekli değişkenlerin tek paragrafta özetlenmesine uygundur.
Yorumlar