Katmanlı Çapraz Tablo (Crosstabs Layers) – SPSS Uygulamalı Anlatım
- Nominal Analiz
- 4 gün önce
- 2 dakikada okunur
Katmanlı Çapraz Tablo Nedir?
SPSS’te Katmanlı Çapraz Tablo (Crosstabs Layers) işlemi, bir satır değişkeni ile sütun değişkeni arasındaki ilişkiyi, bir veya birden fazla kontrol (katman) değişkeni düzeyine göre ayrı ayrı incelemeye olanak tanır.Bu yöntem, veriyi farklı alt gruplara ayırarak daha ayrıntılı ve çok boyutlu karşılaştırmalar yapılmasını sağlar.
Eğer bir veya birden fazla katman değişkeni (layer variable) seçilirse, her katman değişkeninin kategorileri için ayrı çapraz tablolar oluşturulur.
Katmanlı Analizin Amacı
Katmanlı çapraz tablolar, bir ilişkinin ara değişkenin etkisinden bağımsız olarak tutarlı olup olmadığını değerlendirmeye yarar. Örneğin, “diyabet ile cerrahi sonucun ilişkisi” erkeklerde anlamlıyken kadınlarda anlamsızsa, bu cinsiyetin ilişki üzerinde düzenleyici (moderatör) bir etkisi olabileceğini gösterir.
Katmanlı Görünümler (Table Layers)
SPSS’te “Display layer variables in table layers” seçeneği, katman değişkenlerini doğrudan tabloya entegre ederek hem genel tabloyu hem de alt grupları birlikte görmenizi sağlar.
Bu özellik özellikle çok boyutlu tıbbi verilerde faydalıdır (örneğin yaş gruplarına göre cinsiyet dağılımı ve diyabet durumu).
Katman Değişkenlerini Tabloda Görüntüleme
SPSS, katman değişkenlerini doğrudan tablo içinde de gösterebilir.“Display layer variables in table layers” seçeneği işaretlendiğinde, oluşturulan tablo hem genel istatistikleri hem de katman değişkenlerinin kategorilerine göre ayrıntılı alt görünümleri içerir.
Bu sayede kullanıcı, tablo içinde hem genel ilişkiyi hem de katmanlara göre kırılımı tek bir tabloda görüntüleyebilir. Ayrıca, belirli bir katman düzeyine (örneğin yalnızca “üniversite mezunları”) drill-down yaparak alt grup istatistiklerine kolayca ulaşılabilir.
Örneğin:
Tür | Değişken Adı | Açıklama | Ölçek Türü |
Satır (Row) | cerrahi_sonucu | Cerrahi işlemin sonucu (İyileşti / Stabil / Eksitus) | Ordinal |
Sütun (Column) | diyabet | Diyabet durumu (Var / Yok) | Nominal |
Katman (Layer) | cinsiyet | Kadın / Erkek | Nominal |
Etiket (Label Cases By) | hasta_id | Hasta kimliği | Nominal |
SPSS’te Uygulama Adımları
1️⃣ Menüden şu yolu izleyin: Analyze → Descriptive Statistics → Crosstabs...
2️⃣ Ayarlamaları yapın:
Row(s): cerrahi_sonucu
Column(s): diyabet
Layer 1 of 1: cinsiyet
3️⃣ “Display clustered bar charts” seçeneğini işaretleyin. Bu, her cinsiyet için diyabet ve cerrahi sonuca ait çubuk kümelerini oluşturacaktır.
4️⃣ “Display layer variables in table layers” seçeneğini aktif edin. Bu sayede her cinsiyet düzeyi ayrı bir tablo katmanı olarak görüntülenecektir.
5️⃣ “Cells...” sekmesinde:
Observed, Expected ve Column % kutularını seçin.
6️⃣ “Statistics...” sekmesinde:
Chi-square, Phi and Cramer’s V, Contingency Coefficient seçeneklerini işaretleyin.
7️⃣ İşlemi çalıştırın.
(SPSS 26 sürümünde “Clustered Bar Charts” seçeneği aynı pencerede görünmez; bu işlem için “Legacy Dialogs → Bar” seçeneği kullanılabilir.)
Bu uygulamada SPSS, her cinsiyet kategorisi için ayrı iki yönlü tablo oluşturur ve ilişkileri bağımsız şekilde analiz eder. Bu sayede hem genel eğilim hem de alt grup farklılıkları anlaşılır. Örneğin, diyabetin cerrahi sonuçlar üzerindeki etkisi erkeklerde istatistiksel olarak anlamlı olabilirken, kadınlarda anlamlı çıkmayabilir.
Yorumlar